همسایه و حق همسایه
همسایه :
بسیاری از بایستههای اخلاقی، حقوقی هستند که باید دربارۀ همسایه
رعایت شود. این حقوق که بیشتر جنبۀ اخلاقی دارند و اولیای دین بهطور جدّی بر آنان
تأکیده کردهاند، از دو دیدگاه مطرح میشوند:
نخست، تأکید و سفارش آنها به جایگاه و ضرورت حقوق همسایه
دوم، برشمردن مصداقهای این حقوق است. ن
کتۀ مهم این است که جایگاه همسایه به گونهای است که پیامبر اکرم(ص)
حقّ جداگانهای برای این گروه قائل شده است، بدون اینکه قید کند پیرو کدام آیین،
مذهب و ملّیت باشند. ایشان فرمود:
«همسایگان سه قسمند؛ همسایهای که سه حق دارد: حقّ همسایگی، حقّ اسلام و حقّ
خویشاوندی؛ و
همسایهای که دو حق دارد: حقّ اسلام و حقّ همسایگی و همسایهای که یک حق دارد و آن
کافری است که فقط حقّ همسایگی دارد و بس»
ملّا محسن فیض کاشانی در ذیل این روایت آورده است: پس بنگر که چگونه
برای فرد مسلمان به محض همسایگی، حقوقی ثبت شده است.
چنانکه گفته شد، این حق، دو طرفه است. از اینرو، امام صادق(ع) ملاک این حقشناسی
را در بیان خود به خوبی ترسیم فرموده است:
«برای مردم، آنچه را خودتان دوست دارید، دوست بدارید. آیا مرد حیا نمیکند که
همسایهاش نسبت به او حقشناس باشد و او نسبت به همسایهاش حقشناس نباشد»
مطلب بعدی، مصداقهای حقوق همسایه است. دراین باره، به سخنانی از پیامبر اکرم(ص) و
امام سجّاد(ع) اشاره میکنیم. حقوق همسایه از دیدگاه پیامبر(ص) چنین است:
1. «اگر از تو یاری خواست، به فریادش برسی»
2. «اگر از تو قرض خواست، به او قرض دهی»
3. «اگر نیازمند شد، نیازش را برطرف ساز»
4. «اگر مصیبتی دید، او را دلداری دهد»
5. «اگر خیر و خوبی به او رسید، به او تبریک و شادباش گویی»
6. «اگر بیمار شد به عیادتش روی»
7. «وقتی مُرد، در تشییع جنازهاش شرکت کنی»
8. «خانهات را بلندتر از خانۀ او نسازی تا جلوی جریان هوا را بر او بگیری، مگر
آنکه خودش اجازه دهد»
9. «هرگاه میوهای خریدی، برای او هدیه بفرستی وگرنه مخفیانه میوه را به خانهات
ببر»
10. «فرزندت را همراه میوه بیرون نیاور که بچّه همسایه با دیدن میوه در دست او
ناراحت شود»
11. «با بوی دیگت، او را ناراحت نکن، مگر آنکه مقداری از غذای آن را برای او
بفرستی»
حقوقی که در روایات نورانی از رسول خدا(ص) برشمرده شد، از مسائل اخلاقی کلان تا
مسائل معنوی جزئی را دربردارد و اگر عمل به این توصیهها سرلوحۀ اخلاقی و رفتاری
خانوادهها باشد، تأثیر عظیمی در هدایت اخلاقی و شکوفایی معنوی جامعۀ انسانی خواهد
داشت.
امام سجّاد(ع) نیز در کلامی شیوا تعدادی از این حقوق را که جنبۀ
اخلاقی مؤثّری دارد، برشمرده است:
1. «امّا حقّ همسایهات این است که در غیابش، آبرویش را حفظ کنی»
2. «و در حضورش، او را احترام کنی»
3. «اگر ستمی بر او شد، یاریاش رسانی»
4. «دنبال عیبهایش نباشی»
5. «اگر بدی از او دیدی، بپوشانی»
6. «اگر بدانی که پند و اندرز تو را میپذیرد، او را در خفا نصیحت کنی»
7. «در سختیها رهایش نکنی»
8. «از لغزشش درگذری»
9. «گناهش را ببخشی»
10. «با او به خوبی و بزرگواری معاشرت کنی»
همسایهآزاری
یکی از اخلاقهای ناپسندیدی که پیشوایان دین همواره از آن نهی میکردند، آزار دادن
همسایه است. نقل شده است که مردی به محضر امام صادق(ع)رفت و از همسایۀ خود شکایت
کرد. امام(ع) ضمن راهنمایی او، چنین نقل کرد:
«مردی از انصار خدمت پیامبر خدا عرض کرد: من از قبیلۀ بنی فلان خانهای خریدهام و
نزدیکترین همسایهام، کسی است که امیدی به خیر و خوبیاش ندارم و از بدیاش در
امان نیستم. پس، پیامبر خدا(ص) به علی(ع) و سلمان و ابوذر و یکی دیگر که فراموش
کردهام و فکر کنم مقداد باشد، دستور داد به مسجد بروند و با صدای بلند فریاد
بزنند: «ایمان ندارد هر آن کس که همسایهاش از شرّ او در امان نباشد.» آنان سه بار
این سخن را اعلام کردند.»
این نوع برخورد پیامبر(ص) با شخص همسایهآزار، شدّت زشتی این اخلاق ناپسند را
نشان میدهد.
همسایۀ ی بد، تا جایی زشت شمرده شده که حضرت علی(ع) از آن به عنوان سختترین بلا و
مصیبت یاد میکند: «همسایۀ بد، بزرگترین رنج و سختترین بلا و مصیبت است»
باز در نکوهش همسایۀ بد، از لقمان نقل کردهاند که فرمود: من صخرههای بزرگ و آهن
و هر بار سنگینی را به دوش کشیدم، ولی باری سنگینتر از همسایۀ بد ندیدم.
میگویند همسایۀ بد، رفتارش چون کورۀ آهنگر است که اگر تو را به شعلۀ خود نسوزاند،
بوی بدِ دودش در تو اثر کند و رنجت دهد . اسدی طوسی در این مورد سروده است:
مجویید همسایگی با بدان
مدارید افسوس نابخردان
ناپسند بودن همسایگی بد، نزد پیامبر اکرم(ص) تا جایی است که در سفارش خود به امیر
المؤمنین علی(ع) میفرماید: «ای علی! چهار چیز است که پشت انسان را میشکند ... و
یکی از آنها همسایۀ بد است
جبرئیل چه می گوید؟
نبی اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم فرمود : مازال جبرئیل
یوصینی بالجار حتی ظننت انه سیورثه جبرئیل دربارهء همسایه آنقدر به من سفارش کرد
که پنداشتم همسایه از همسایه ارث خواهد برد.
اهمیت همسایه
حدیثی از حضرت فاطمه سلاماللهعلیه دربارهء همسایه نقل شده
است که اهمیت دوچندان حفظ حقوق همسایه را می رساند:
عن ابن مسعود قال جاء رجل الی فاطمة علیها سلام فقال یا بنت
رسول الله هل ترک رسول الله صلیاللهعلیهوآلهوسلم عندک شیئاً فطو قنیه فقالت یا
جاریة هات تلک الجریدة ، فطلبتها فلم تجدها فقالت و یلک اطلیبها فانها تعدل عندی
حسناً و حسیناً ، فطلبتها فاذاً هی قدقممتها فی قمامتها فاذاً فیها قال محمد النبی
صلیاللهعلیهوآلهوسلم لیس من المؤمنین من لم یأمن جاره بوائقه و من کان یؤمن
بالله و الیوم الاخر فلا یؤذی جاره.
از ابن مسعود روایت شده که مردی به خدمت حضرت فاطمه زهرا سلام
الله علیها شرفیاب شد و عرضکرد ای دختر پیغمبر آیا از ما ترک رسول خدا چیزی نزد
شما موجود است ؟ حضرت فرمود ای کنیزک آن چوب تر برایم بیاور ، کنیزک حسب الامر
جستجو کرد اما آنرا نیافت حضرت فرمود وای بر تو جستجو کن تا پیدا کنی ، زیرا که آن
(جریده) در ارزش معادل حسن و حسین است .
کنیزک که جارو کرده بود در آنجا پیدا کرده و به حضرت زهرا
سلام الله علیها داد در آن نوشته بود ( فرمود رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلم
مؤمن نیست کسیکه همسایه از بلا و آزار او در امان نباشد و کسیکه ایمان به خدا و
روز قیامت دارد همسایه اش را آزار نمی دهد.
همسایه کیست؟
قال رسول الله صلیاللهعلیهوآلهوسلم کل اربعین داراً جیران
من بین یدیه و من خلفه و عن یمینه و عن شماله. جة البیضاء فی آداب الصحبة و
المعاشرة .
فرمود رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلم هر چهل خانه از پیش
رو و از پشت سر و از راست و چپ همسایه اند.
حق همسایه بر گردن همسایه
حق الجاران مرض عدته وان مات شیعته وان ااستقرضک اقرضته وان
اصابته مصیبة عزیته وولا ترفع بنائک فوق بنائه فتسد علیه
الریح.
فرمود رسول اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلمحق همسایه آن است که
اگر مریض شد،عیادتش کنی واگرمرد همراه جنازه اش بروی واگر ازتوقرض خواست بدهی و
اگر حادثهء خوشی بر او رخ داد ، تهنیتش گوئی و اگر مصیبتی رخ داد تعزیتش گوئی و
بنای خود را از بناء و ساختمان او فراتر نبری و جریان باد را بر او نبندی.
حفظ حریم همسایه
قال رسول الله صلیاللهعلیهوآلهوسلم ، من اطلع علی بیت
جاره فرای عورة رجل او شعر امراة او شیئاً من جسدها علی الله ان یدخله النار لا
یبالی
رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلم فرمود هر کس که به خانهء
همسایه اش نگاه کند و عورت مردی یا موی زنی ، یا قسمتی از بدن او را ببیند بر
خداوند است که او را به آتش ببرد و باکی ندارد.
دعا برای همسایه
امام
حسن علیه السلام فرمود:
شبی مادرم، حضرت
فاطمه زهرا علیهاسلام، به عبادت ایستاد و من تا صبح، جز دعا
برای همسایگانمان چیزی از او نشنیدم. صبح که شد، در پاسخ سؤال من گفت: پسرم اول
همسایه، بعد خودمان.
دیگر حقوق
همسایه علاوه بر حقوق ظاهری فراوانی که در کتابهای فقه و حقوق و اخلاق ذکر شده است، حقوق پنهان دیگری هم بر گردن همسایه دارد از جمله دعا در حق او .
همسایه باید با همسایه خویش ارتباط و محبتی قلبی بر قرار سازد. از جمله حقوق دیگر همسایه این است که در هنگام مریضی به عیادتش بشتابیم، اگر از سفر باز آمد به دیدنش برویم، و در مصائب به او تسلیت بگوییم، نیازهای او را برآوریم و از هر گونه اذیت و آزار بپرهیزیم.
آیین همسایه داری
دین مقدس اسلام، برنامه ای جامع و کامل برای سعادت بشر در دنیا و آخرت است که جنبه ها و نیازمندی های فردی و اجتماعی، جسمی و روحی او را در نظر دارد و در مورد همسایه داری نیز رهنمودهای سودمندی بیان کرده است.
خداوند در قرآن کریم در برشماری مجموعه ای از حقوق اسلامی مسلمانان در قبال یکدیگر، نیکی به چند گروه از جمله همسایگان را به بندگانش سفارش می کند و می فرماید:
وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبی وَ الْجارِ الْجُنُبِ. (نساء: 36)
و به همسایه نزدیک و همسایه دور احسان کن.
در تفسیر «دور» و «نزدیک» در آیه بالا، چند احتمال داده شده است، ولی به نظر می رسد منظور همان دوری و نزدیکی مکانی باشد. از آنجا که کلمه همسایه، در عرف عامیانه مفهوم محدودی دارد و تنها همسایگان نزدیک را دربرمی گیرد، شاید برای توجه دادن به وسعت مفهوم آن از نظر اسلام، راهی جز این نبوده است که نامی از همسایگان دور نیز به صراحت برده شود.
این بیان هنگامی تقویت می شود که نظر اسلام را درباره حد همسایگی بدانیم. شخصی می گوید از امام صادق علیه السلام پرسیدم: فدایت شوم، حد همسایگی تا کجاست ؟ فرمود: «اَرْبَعین دارا مِن کُلِّ جانب؛ چهل خانه از هر طرف».
متأسفانه در دنیای ماشینی امروز روابط عاطفی و انسانی مردم با یکدیگر چنان به ضعف و خاموشی گراییده است که همسایگان نزدیک نیز کوچک ترین خبری از حال همدیگر ندارند و حتی گاهی پس از چندین سال سکونت در یک محل، هنوز نام یکدیگر را نمی دانند. اسلام این رویه را به شدت نکوهش می کند و سفارش های اولیای بزرگوار اسلام در این باره، موجب شگفتی است. علی علیه السلام در آخرین وصیت های خود چنین می فرماید:
اللّه َ اللّه َ فی جیرانِکُمْ فَإِنَّهُمْ وَصِیَّةُ نَبِیِّکُمْ، مازالَ یُوصی بِهْمِ حَتّی ظَنَنّا اَنَّهُ سَیُورِّثُهُمْ.
از خدا بترسید! از خدا بترسید! درباره همسایگان که همواره مورد سفارش پیامبرتان بوده اند. (آن حضرت) به قدری درباره آنان سفارش می کرد که گمان می بردیم برای ایشان میراثی قرار خواهد داد.
پیامبر اسلام شیوه رفتار همسایگان با یکدیگر را در تأمین سعادت و آسایش انسان ها مؤثر می دانست و به یارانش سفارش می کرد در جایی مسکن گزینند که بتوانند از نعمت وجود همسایگان شایسته تری بهره مند شوند. وقتی یکی از اصحاب از ایشان پرسید: ای رسول خدا صلی الله علیه و آله ! تصمیم دارم خانه ای بخرم، به نظر شما کدام محله را انتخاب کنم؟ حضرت بدون آنکه محله خاصی را به او پیشنهاد کند، فرمود:
اَلْجَارُ ثُمَّ الدّارُ، اَلرَّفیقُ ثُمَّ السَّفَرُ.
اول همسایه [را بنگر] سپس خانه [بخر]، ابتدا رفیق [برگزین] سپس سفر [کن].
آداب همسایه داری
آداب و حقوقی که اسلام برای همسایگان در نظر گرفته، فراوان است. روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله از یاران خود پرسید: آیا می دانید حق همسایه چیست؟ حاضران پاسخ منفی دادند. آن حضرت فرمود:
حق همسایه آن ا ست که اگر برای کرایه از شما درخواست کمک کرد، به او کمک کنید. اگر وام خواست، به او بپردازید. هرگاه تهی دست شد، از او دست گیری کنید. چنانچه خیری به او رسید، به او تبریک بگویید. هنگام بیماری، به عیادتش بروید. در مصیبت ها به او تسلیت بگویید. اگر مُرد، در تشییع جنازه اش حاضر شوید. بر ارتفاع خانه خود بدون موافقت او نیفزایید تا مانع وزش نسیم و جریان هوا نشود. هرگاه میوه ای خریدید، مقداری به او هدیه کنید و اگر مایل به این کار نبودید، آن را پنهانی به خانه ببرید و دقت کنید که فرزندتان آن را از خانه بیرون نبرد که فرزند او ببیند و به خاطر آن بهانه گیری کند. با بوی غذای مطبوع خود، او را میازارید، مگر آنکه مقداری برایش بفرستید.
گرامی داشتن و احترام همسایه نیز از سفارش های مهم اسلام است. رسول خدا صلی الله علیه و آله در این باره می فرماید:
حُرْمَةُ الْجارِ عَلَی الْإنسانِ کَحُرْمَةِ أُمِّهِ.
احترام همسایه، مانند احترام مادر، بر انسان لازم است.
صبوری و رازداری با همسایگان
اگر افراد یک محل به مدت طولانی با یکدیگر همسایه باشند، کم کم بر اسرار زندگی همدیگر آگاه خواهند شد. از آنجا که آشکار ساختن اسرار زندگی مردم و فاش کردن عیب های آنان بسیار نکوهیده است، مؤمن نباید در کار دیگران کنجکاوی کند و به دنبال عیب جویی باشد. اگر هم بر حسب اتفاق بر رازی آگاه شد، باید آن را پنهان بدارد و مصداق این مثل که: «خدا می بیند و می پوشد، همسایه ندیده می خروشد» نباشد. از این رو، امام سجاد علیه السلام ، رازداری را یکی از حقوق همسایگان بر یکدیگر معرفی می کند و می فرماید:
فَإِنْ عَلِمْتَ عَلَیْهِ سُوءً، سَتَرْتَهُ عَلَیْهِ.
چنانچه بر عیب همسایه ات آگاه شدی، باید آن را پنهان سازی.
از سوی دیگر، تضاد و مزاحمت از پی آمدهای زندگی اجتماعی است. وقتی گروهی با هم در یک محیط زندگی می کنند، ممکن است کم توجهی و عمل نکردن بعضی افراد به آداب اسلامی، آسایش را از دیگران بگیرد و آنان را بیازارد و این، خود، زمینه ساز کدورت ها و درگیری های بعدی شود. در این صورت شایسته است طرفی که از همسایه خود کم لطفی دیده است، آزار همسایه را تحمل کند. اگر هم ناچار به نشان دادن واکنش شد، با رویی گشاده و زبانی نرم به وی گوشزد کند؛ به گونه ای که این تذکر به اصلاح او کمک کند و رنجش خاطرش را موجب نشود. امام کاظم علیه السلام می فرماید:
لَیْسَ حُسْنُ الجَوارِ کَفَّ الْأَذی ولکِنَّ حُسْنَ الجَوارِ الصَّبْرُ عَلی الاَذی.
همسایه داری نیکو، به آزار نرساندن نیست، بلکه همسایه داری نیکو، در صبر بر آزار همسایه است.
آثار مثبت رعایت حقوق همسایگی
رفتار نیک همسایگان با یکدیگر، می تواند سرچشمه برکت های فراوانی باشد. تقویت روحیه همکاری و همفکری به منظور پاکیزه و آباد نگه داشتن محیط زندگی، یکی از آنهاست که خود، آرامش روانی و طول عمر انسان را در پی دارد. امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید:
حُسْنُ الجَوارِ یُعَمِّرُ الدِّیارَ و یَزیدُ فی الْأَعمارِ.
همسایه داری نیکو، شهرها را آباد و عمرها را طولانی می کند.
در جای دیگر این امام همام، خوش رفتاری با همسایه را موجب زیاد شدن روزی معرفی می کند و می فرماید: «حُسْنُ الجَوارِ یَزیدُ فی الرِّزْقِ؛ همسایه داری نیکو، روزی را زیاد می کند».
آمرزش گناهان نیز پاداش خداوند به کسانی است که همسایه ها از آنان راضی باشند. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
مَن ماتَ وَ لَهُ جیرانٌ ثلاثَةٌ کُلُّهُمْ راضُونَ عَنهُ غُفِرَ لَهُ.
هر کس بمیرد، در حالی که سه همسایه داشته باشد و همگی از او راضی باشند، آمرزیده می شود.
نتیجه بی تفاوتی نسبت به همسایگان
بی خبری از حال همسایگان و بی توجهی به حقوق آنان، از اموری است که در اسلام نکوهش و از آن به زشتی یاد شده است. پیامبر بزرگوار اسلام، کسی را که خود، سیر بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد، مؤمن نمی داند.
ما امَنَ بی مَنْ باتَ شَبْعانَ و جارُهُ جائِعٌ.
به من ایمان نیاروده است، کسی که با شکم سیر بخوابد، در حالی که همسایه اش گرسنه باشد.
همچنین، از امام صادق علیه السلام نقل است:
پس از جدایی حضرت یعقوب از فرزندش یوسف، فرزند دیگرش بنیامین نیز از وی جدا شد. این پیامبر بزرگ، روزی در حال مناجات به درگاه خداوند عرض کرد: بارالها، دوری از یوسف و نابینایی، مرا کم بود که بنیامین را نیز از من گرفتی! به او وحی شد: ای یعقوب! من اگر فرزندانت را میرانده باشم، برایت زنده می کنم و به تو برمی گردانم، ولی آیا به یاد داری که در فلان روز، گوسفندی کشتی و آن را کباب کردی و با اهلت خوردی و به فلانی و فلانی که همسایه تو و روزه دار بودند، چیزی ندادی؟
این حکایت، می آموزد که این بلا به سبب بی توجهی حضرت یعقوب علیه السلام به آن همسایه است.
|
ای که بر مرکب رهوار سواری هشدار |
خر هیزم کش همسایه تپیده به گلِ است |
|
آتش از خانه همسایه درویش مخواه |
کانچه بر روزن او می گذرد، دودِ دل است |
آزار به همسایگان
آزار دیگران، با فطرت آدمی ناسازگار است و هیچ عقل سلیمی آن را نمی پسندد. وقتی خداوند، بی توجهی به حال همسایگان را منشاء کم لطفی می شمارد، آزار رسانی به آنها، حتما پی آمدهای سنگین تری را در پی می آورد.
به رسول خدا صلی الله علیه و آله عرض شد: فلان زن، روزها روزه می گیرد و شب ها به نماز می ایستد و صدقه می دهد، ولی همسایه خود را نیز با زبانش می آزارد. حضرت فرمود: «لا خَیْرَ فیها، هِیَ مِن أهْلِ النّارِ؛ خیری در او نیست، او اهل آتش است».
اسلام پیروان خود را از همسایه آزاری بازداشته و هیچ ارج و حرمتی برای فرد همسایه آزار قائل نشده و دستور داده است با وی برخورد جدی کنید و او را به اشتباه خویش آگاه سازید. امام باقر علیه السلام درباره متوجه کردن همسایه به عمل نادرست خود، در حدیثی چنین می فرماید:
شخصی از آزار همسایه اش نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله شکایت کرد. حضرت او را به صبر فراخواند. بار دیگر نیز به شکایت آمد، حضرت باز هم او را به خویشتن داری دعوت کرد. بار سوم آمد و شکایت خود را تکرار کرد، پیامبر فرمود: چون روز جمعه شود، زمانی که مردم برای نماز جمعه می روند، اثاثیه ات را از منزل خارج کن و بر سر راه مردم بیاور. چون از تو علت این کار را جویا شدند، ماجرای خود را برای آنان بازگو کن. آن شخص به دستور پیامبر عمل کرد. چون ساعتی گذشت، همسایه ای که آزارش می داد، سراسیمه نزد او آمد و از او خواست اثاثیه اش را به منزل بازگرداند و گفت: با خداوند عهد می کنم که دیگر تو را نیازارم.
همسایگان را دریابیم
وجود همسایه خوب، برای آدمی نعمتی ارزشمند و همسایه خوب بودن، مایه محبت و دوستی است. دل ها همواره متوجه جایی می شود که نیکی و مهربانی در آن حاکم باشد و هرجا که شهد خیر باشد، افراد گرد هم می آیند. نقش رفتار نیک در همسایگی، در ایجاد تجمع های پرشکوه و الفت های اجتماعی، فراوان است. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «مَنْ حَسُنَ جِوارِه کَثُرَ جیرانُهُ؛ آن که همسایگی اش نیکو باشد، همسایگانش روزافزون می شود.»
ایشان در حدیثی دیگر می فرماید: «حُسْنُ الجوار یَعْمُرُ الدّیارَ و یزیدُ فی الأعمار؛ خوش همسایگی، هم آبادی ها را آباد و هم عمرها را زیاد می کند».
امام صادق علیه السلام نیز در سخنی فرمود: «بر شما باد نماز خواندن در مسجدها و همسایگی خوب با مردم».
گاهی تحمل سختی ها و ناسازگاری های همسایگان، برای حُسن هم جواری لازم است. اگر بخواهیم روابط مان از هم نگسلد، باید صبور بود و تحمل کرد و بدی را با بدی پاسخ نداد.
رفت و آمد، رسیدگی، احوالپرسی، یاری، عیادت، انفاق و صدقه، رفع نیاز و همدردی، از جمله وظایفی که بر عهده همسایه و نیز نشانه جوانمردی و انسان دوستی است. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «مِنَ المُروّةِ تَعَهُّدُ الجیرانِ؛ رسیدگی به همسایگان، جوانمردی است».
همچنین حضرت امام باقر علیه السلام یکی از ویژگی های مهم شیعه را، رعایت حق همسایگی می داند و می فرماید:
والتعاهُدُ لِلجیرانِ مِنَ الفُقراءِ وَ اَهلِ المَسکَنَةِ وَ الغارِمینَ و الأَیتام.
از نشانه های پیروان ما، رسیدگی به همسایگان نیازمند و تهی دست و بدهکاران و یتیمان است.
انسان شرافتمند و با وجدان چگونه می تواند آسوده خاطر و با شکم سیر بخوابد، در حالی که در همسایگی او محروم و گرسنه و نیازمند باشد و با آنکه او می تواند گرهی را از آنان بگشاید، کوتاهی کند!؟ چگونه می تواند این سخن پیامبر را از یاد ببرد که:
ما امَنَ بی مَنْ باتَ شَبعانا وَ جارُهُ المُسلمُ جائعٌ.
هر کس سیر بخوابد، در حالی که همسایه مسلمانش گرسنه باشد، به من ایمان نیاورده است!
اگر این حق و حریم اسلامی، مسئولانه شناخته و رعایت شود، در جامعه اسلامی نیازمند و گرفتاری که صورت خود را با سیلی سرخ نگه دارد، پیدا نخواهد شد.